Verloskundigen kunnen helpen het grondstoffengebruik, de uitstoot van CO2 en de afvalstroom in de zorgsector te beperken. Hoofddocent verloskunde en onderzoeker Elke Slagt-Tichelman startte een onderzoek dat verloskundigen handgrepen moet geven om hun praktijk te verduurzamen.

Tekst: Mireille Sampimon-Ssembatya

Hebben verloskundigen wel tijd om te verduurzamen?

“Verloskundigen bieden vaak al duurzame zorg zonder dat ze het zelf beseffen. Ze hebben er oog voor dat een bevalling een natuurlijk proces is dat ze begeleiden en doen alleen interventies als het nodig is. Bij een goed begeleide bevalling is de kans op medische ingrepen kleiner en wordt dus minder materiaal gebruikt. En de CO2-belasting van een thuisbevalling, waar we er in Nederland meer van hebben dan ons omringende landen, is veel lager dan van een ziekenhuisbevalling.”

Waarom doe je onderzoek naar verduurzaming van de geboortezorg?

“Duurzaamheid is een belangrijk thema voor me. Mijn inspiratie vind ik in de zeventien werelddoelen (SDG) van de Verenigde Naties. Een van mijn onderzoeksprojecten is ‘Op weg naar groene geboortezorg‘, waarvoor we een subsidie van SIA KIEM hebben gekregen. Het doel van dit project is verloskundigenpraktijken beter toerusten om duurzame zorg te verlenen. Daarvoor doe ik samen met studenten onderzoek naar de green best practices binnen praktijken, uitgaande van de vijf pijlers van de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 uit 2022.”

Hoe ziet dat onderzoek eruit?

“Er doen drie verloskundigenpraktijken mee aan het onderzoek. Ik geef hen informatie over duurzaamheid, zoals de SDG, maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en informatie op maat die hen helpt om keuzes en afwegingen te maken rond duurzaamheid. In overleg met onze samenwerkingspartners werken we aan een concept-ondernemingsplan dat verloskundigenpraktijken kunnen overnemen. Er zijn subsidiekansen die veel verloskundigen nog niet kennen, waardoor ze er dus geen gebruik van maken. Doordat de KNOV deze voorbeeld-duurzaamheidsstrategie op haar site gaat zetten, kunnen praktijken straks met een minimale inspanning duurzamer zorg aanbieden.”

Je bent ook betrokken bij onderzoek naar circulaire ziekenhuiszorg. Kun je daar iets over vertellen?

“Dit is een project met veel samenwerkingspartners, waarvan Nicole Hunfeld de grote trekker is. In dit project kijken we hoe de ziekenhuiszorg duurzamer kan worden zonder het zorgpersoneel te veel te belasten. Welke veranderingen in gedrag, productdesign en logistiek zijn bijvoorbeeld op een verloskundeafdeling nodig om te verduurzamen? Dit onderzoek past ook bij de Green Deal Duurzame Zorg.”

Denk je dat de doelen uit de Green Deal Duurzame Zorg gehaald kunnen worden?

“De zorgsector is verantwoordelijk voor maar liefst 13% van het grondstoffengebruik in Nederland. Ook 7% van de uitstoot van CO2 en 4% van de totale nationale afvalstroom komt van de zorgsector. Er moet veel gebeuren, zoals een reductie van de CO2-uitstoot van de zorg met 55% in 2030, 50% minder gebruik van grondstoffen en het verminderen van de milieubelasting door medicijngebruik. Gelukkig zie ik veel mooie initiatieven die daaraan bijdragen. Zoals GREENER, de multidisciplinaire expertgroep die zich inzet om duurzaamheid in te bedden in gezondheids- en zorgopleidingen. De verloskundeopleiding Rotterdam werkt daarin zij aan zij met bijvoorbeeld de huisartsen- en de geneeskundeopleidingen. Het is een belangrijke stap vooruit dat we ook in Nederland over planetair gezondheidszorgonderwijs nadenken. Daarin bevorderen we niet alleen een alomvattend begrip van de wereld, maar tegelijkertijd ook empathie, veerkracht en aanpassingsvermogen bij studenten.”

Op 6 december wordt Elke geïnstalleerd als lid van de Tweede Kamer voor GroenLinks-PvdA. Voor beide onderzoeken wordt voor vervanging gezorgd. 

Verloskundige ​Liza van Antwerpen: ‘Kosten besparen wil iedereen wel’

“Met kleine aanpassingen in je gedrag kun je de duurzaamheid van je praktijk al vergroten. In onze praktijk Klein & Puur in de Lier scheiden we bijvoorbeeld consequent ons afval. Vroeger gooiden we het papier na een onderzoek of echo bij het restafval, maar nu houden we het apart. In tegenstelling tot veel ziekenhuizen hebben wij herbruikbare instrumenten en geen disposables. Ook denken we na over ons handschoenengebruik. Vooral over de vraag of het steriel moet of niet. De voetafdruk van steriele handschoenen is veel groter. Ik hecht daarom over het algemeen niet meer steriel.

Ik zou nog wel meer willen weten over duurzaamheid. Wat mij interessant lijkt, is een webinar met praktische tips. Veel verloskundigenpraktijken in de eerste lijn zijn niet echt bezig met het verkleinen van hun ecologische voetafdruk. Maar kosten besparen wil iedereen wel. Volgens mij kunnen die twee dingen vaak hand in hand gaan.”