De laatste decennia komt er steeds meer kritiek op de lineaire denkwijze van de positivistische ‘normale wetenschap’ die bewijskracht vooral baseert op experimenten in sterk gecontroleerde omstandigheden, zoals gerandomiseerde gecontroleerde studies. De resultaten hiervan zijn vaak onvoldoende toepasbaar in het ‘rommelige’ echte leven in de zorg en kunnen de zorgverleners frustreren.

Daarom gebruiken wetenschappers steeds vaker de complexiteitstheorie om bijvoorbeeld in gezondheidszorgsystemen de complexe interacties te begrijpen. De theorie definieert complexe adaptieve systemen als non-lineaire systemen waarin verschillende componenten (waaronder mensen) met elkaar interacteren en die zichzelf spontaan kunnen (her)organiseren. In de literatuur over complexiteitstheorie worden veel componenten genoemd, maar er bestond nog geen inzicht in hoe deze samenhangen in de gezondheidszorg.

De auteurs doen daarom literatuuronderzoek in PubMed naar de belangrijkste componenten in de complexiteitstheorie in de gezondheidzorg. Uit 31 relevante artikelen bouwen ze een netwerk op van de belangrijkste elf componenten verdeeld over de lagen: systeem, proces en uitkomst (zie figuur).

figuur2

Deze theoretische indeling is praktisch toepasbaar in de geboortezorg. Dit illustreren de auteurs aan de hand van twee casussen van ontwikkelingen die vrijwel gelijktijdig plaatsvonden: de ‘Waterbevalling’ en de ‘Term Breech Trial’. Eerst beschrijven de auteurs de aard van iedere component en hoe die component een rol speelde bij de snelle opkomst van de waterbevalling. Daarna laat de casus van de ‘Term Breech Trial’ zien hoe de interactie tussen de componenten in het netwerk kan verklaren waarom de keizersnede bij stuitbevallingen snel algemeen aanvaard werd. Complexe systemen zijn dus complex door de vele werkzame componenten en door de dynamiek tussen de componenten.

Mogelijk kan de complexiteitstheorie en dit netwerk van elf componenten ook helpen om de waarschijnlijkheid en richting van veranderingen in de verloskundige zorg te voorspellen en zelfs te beïnvloeden. Daarnaast bevelen de auteurs onderzoek aan naar de betekenis van complexiteitstheorie voor de individuele zorgverlening in de praktijk.