Geboorteplan heeft positieve invloed op gezamenlijke besluitvorming tussen vrouwen, partners en zorgverleners

Een geboorteplan bevordert de gezamenlijke besluitvorming door de communicatie en betrokkenheid tussen vrouwen, partners en zorgverleners te verbeteren, waardoor vrouwen zich autonomer en beter ondersteund voelen tijdens de bevalling.

In 2021 en 2022 interviewden Nederlandse onderzoekers 10 vrouwen, 9 partners en 13 zorgverleners¹ Vanwege de Covid-19 pandemie zijn alle interviews digitaal via Microsoft Teams gehouden. . Ze vroegen naar de ervaring en impact van het geboorteplan op gezamenlijke besluitvorming, zoals communicatie, ervaring en betrokkenheid. Ze namen de interviews bij vrouwen en partners één tot drie maanden na de bevalling af. De open vragen formuleerden zij aan de hand van een vooraf opgesteld topiclijst die ze zo nodig na elk interview aanpasten.

Uit de 32 afgenomen interviews kwamen drie thema’s naar voren:

• het opstellen van een geboorteplan
• iedereen aan boord krijgen
• geboorteplannen in de dagelijkse praktijk ten behoeve van besluitvorming

Binnen deze drie thema’s werden subthema’s benoemd:

Thema 1: Het opstellen van een geboorteplan: ‘voorbereiden, bewustwording en autonomie’

Bewustwording van voorkeuren en verwachtingen
Het maken van een geboorteplan biedt de mogelijkheid om de vrouw en haar partner bewuster te maken van hun voorkeuren en verwachtingen met betrekking tot de bevalling, en kan hen aansporen om hierover in gesprek te gaan. Vrouwen waardeerden de betrokkenheid van hun partner bij dit proces, omdat het hen motiveerde om ook na te denken over hun eigen verwachtingen en mogelijkheden met betrekking tot de bevalling. Dit vergrootte het inzicht in elkaars verwachtingen, waardoor stellen zich beter bewust werden van elkaars wensen.

Betrokkenheid van de partner bij het geboorteplan
Partners gaven aan dat zij de beslissingen bij het opstellen van het geboorteplan in eerste instantie aan hun vrouw overlieten, omdat zij het geboorteproces beschouwden als iets dat deel uitmaakt van het vrouwelijke lichaam. De verhoogde betrokkenheid vooraf zorgde er vervolgens voor dat partners ook tijdens de bevalling actiever betrokken werden. Daarnaast gaven partners aan dat zij meer betrokken waren bij de besluitvorming, doordat zij beter geïnformeerd en voorbereid waren.

De rol van zorgverleners bij het geboorteplan
Voor zorgverleners bood het geboorteplan een aanleiding om in gesprek te gaan en de waarden en verwachtingen van de vrouw te verkennen. Dit stelde hen in staat om meer cliëntgerichte zorg te leveren en de vrouw te begeleiden bij het nemen van eigen beslissingen. Wanneer de visie van de vrouw en haar partner medische risico’s met zich meebracht, zagen zorgverleners het als hun taak om deze risico’s bespreekbaar te maken.

Autonomie en controle voor de vrouw
Het opstellen van een geboorteplan droeg bij aan het waarborgen van de autonomie van de vrouw en vergrootte haar gevoel van controle. Dit gevoel van autonomie stelde vrouwen in staat een actieve rol te spelen in het proces en vergemakkelijkte hun betrokkenheid bij besluiten tijdens de bevalling. Een ander belangrijk aspect van dit gevoel van controle was dat vrouwen aangaven dat het geboorteplan hun partner in staat stelde op te komen voor hun autonomie. Partners beschouwden het als hun taak om de waarden van de vrouw te beschermen en voor haar op te komen wanneer zij dat zelf niet kon tijdens de bevalling.

Thema 2: Iedereen aan boord krijgen: ‘informatievoorziening’, ‘realistisch blijven’ en ‘verwachtingen ten aanzien van zorgverleners’

Voorwaarden voor een gedragen geboorteplan
Om vrouwen, partners en zorgverleners allemaal achter het geboorteplan te krijgen, werd een aantal voorwaarden als belangrijk genoemd. Ten eerste hebben vrouwen en partners informatie nodig, waarbij zorgverleners een belangrijke rol spelen. Daarnaast werd benadrukt dat wederzijdse verwachtingen besproken moeten worden. De zorgverlener kan inschatten wat voor de vrouw het belangrijkste is en de zorg daarop afstemmen.

Belemmeringen door het geboorteplan
Hoewel het geboorteplan veel positieve aspecten heeft, kan het ook als belemmerend ervaren worden. Dit kan leiden tot moeilijke communicatie, vooral bij complexe of uitgebreide geboorteplannen, waarbij gezamenlijke besluitvorming moeilijk toepasbaar is. Er is dan vaak weinig ruimte om verschillende scenario’s te bespreken. Gesprek en discussie zijn echter fundamenteel voor gezamenlijke besluitvorming. Zorgverleners benoemden verwachtingsmanagement als een belangrijke factor, aangezien het helpt om onrealistische verwachtingen, trauma en negatieve ervaringen te voorkomen.

Overbelasting door te veel informatie
Partners gaven aan dat zorgverleners soms te veel informatie verstrekken, vooral tijdens de bevalling. Dit werd als hinderlijk ervaren, omdat het vrouw en partner moeilijker maakte zich op de bevalling te concentreren. Ze benadrukten dat er voldoende informatie moet worden gegeven om weloverwogen keuzes te maken, maar dat te veel informatie op dat moment kan leiden tot overbelasting. Vrouwen die voor het eerst bevielen, hadden over het algemeen meer behoefte aan uitgebreide informatie, aangezien ze geen eerdere ervaring hadden. Vrouwen die al eerder bevallen waren, hadden beter inzicht in hun voorkeuren door eerdere bevalervaringen.

Realisme in het geboorteplan
Vrouwen zagen het geboorteplan als een voorbereiding op de bevalling, waarbij zij realistisch willen blijven in verwachtingen en de mogelijkheden met zorgverleners willen bespreken. Ook partners gaven aan dat realisme een belangrijk aspect was, aangezien een bevalling grotendeels niet te plannen is. Het gesprek heeft als belangrijk doel teleurstellingen te voorkomen, waarbij erkend wordt dat het werkelijke bevallingsproces kan afwijken van de verwachtingen. Dit benadrukt de noodzaak om te begrijpen dat een geboorteplan mogelijk niet volledig overeenkomt met de werkelijkheid.

Belang van een open benadering door zorgverleners
Vrouwen benadrukten het belang van een open, onpartijdige en praktische benadering van zorgverleners. Partners gaven aan vertrouwen te hebben in de besluitvaardigheid van zorgverleners, in de overtuiging dat zij de belangen van zowel de vrouw als de partner voorop zouden stellen, vooral in onvoorziene omstandigheden.

De beslissingsbevoegdheid van de vrouw
Alle participanten erkenden dat de vrouw uiteindelijk het laatste woord heeft in het besluitvormingsproces, aangezien het haar bevalling betreft. Het is van belang om te erkennen dat de vrouw de definitieve beslissingsbevoegdheid heeft.

Thema 3: Geboorteplannen in de dagelijkse praktijk ten behoeve van besluitvorming

Het belang van het geboorteplan binnen multidisciplinaire zorg
Het geboorteplan wordt als belangrijk gezien binnen de multidisciplinaire zorg en is van belang voor alle zorgverleners die bij het bevallingsproces betrokken zijn. Door de integratie van het geboorteplan in de samenwerking tussen verschillende specialismen (zoals anesthesie en kindergeneeskunde) ervaren vrouwen en partners een verbeterde gezamenlijke besluitvorming. Dit bevordert een holistische benadering van het besluitvormingsproces.

Verbetering van communicatie en zorgoverdracht
Het gebruik van geboorteplannen kan de zorg verbeteren doordat het de communicatie tussen zorgverleners en ouders versterkt. Ook vergemakkelijkt het de overdracht van cliënten van de eerstelijns- naar de tweedelijnszorg. Zorgverleners merkten echter op dat het gebruik van geboorteplannen in de eerstelijnszorg standaard en beter geïmplementeerd is dan in de tweedelijnszorg.

Positieve effecten van het geboorteplan
Vrouwen, partners en zorgverleners waren over het algemeen positief over het geboorteplan. Het bevordert gezamenlijke besluitvorming en stimuleert de dialoog tussen zorgverleners, vrouwen en hun partners, waardoor voorkeuren, verwachtingen en zorgen beter begrepen worden. Dit stelt zorgverleners in staat om meer individuele begeleiding te bieden tijdens de bevalling.