Onderzoek in de geboortezorg richt zich vaak op factoren die goede communicatie en samenwerking belemmeren en betrekt zelden belangrijke belanghebbenden – ouders – als co-onderzoekers. Het doel van dit kwalitatieve onderzoek was om te begrijpen hoe zorgverleners en ouders in de Nederlandse geboortezorg goede communicatie en samenwerking vormgeven. Daarom deden onderzoekers, zorgverleners en ouders samen onderzoek naar de interacties van zorgverleners en ouders in de dagelijkse praktijk.

Volgens de video-reflectieve etnografische methode keken de deelnemers naar “goede praktijken” in 9 verloskundigenpraktijken en 2 verloskunde-afdelingen in ziekenhuizen. In 16 bijeenkomsten (2013-2015) reflecteerden deelnemers op video-opnames van hun interacties: 8 bijeenkomsten van zorgverleners (vooral eerste- en tweedelijnsverloskundigen, gynaecologen en O&G-verpleegkundigen) en 8 bijeenkomsten van deze zorgverleners met ouders.

Daaruit komt naar voren dat informele strategieën goede communicatie en samenwerking bevorderen. Deze strategieën omvatten “verbaal werk” – small talk en humor – en “werk voorbij woorden” – elkaar kennen en vertrouwen, en het gebruik van kijken en zien, aanraken, geluid en non-verbale gebaren. De strategieën verminderen de stress van (aanstaand) ouderschap en van zorg geven en ontvangen. Ze bevorderen de verbinding tussen ouders en zorgverleners. De deelnemers vinden het belangrijk om bij het toepassen van deze strategieën gevoelig te zijn voor context, voor de waarden en gevoelens van anderen en voor de timing van de strategieën. Om een band op te bouwen stemmen zorgverleners bijvoorbeeld af op de context (“lachen is nu ongepast”, “een vriendelijke aanraking is nu nodig”) en tegelijkertijd vormen ze de context (“wij zijn vrienden”, “wij hebben tijd”).

De analyse van hoe zorgverleners dit doen, laat zien dat goede communicatie en samenwerking “paradoxale zorg” met zich meebrengt, bijvoorbeeld gelijktijdige handelingen van “gereguleerde spontaniteit” en “informele formaliteiten”. Zo delen zorgverleners persoonlijke ervaringen terwijl ze professioneel blijven. Ze handelen ontspannen terwijl ze strikt zijn. Ze zijn aardig en tegelijk beslist. Elkaar kennen en vertrouwen helpt hen bij het interpreteren van non-verbale signalen, communicatie afstemmen, open en eerlijk zijn en feedback geven en krijgen. Via het sensitief balanceren en doseren van formeel en informeel gedrag, gelach en ernst en functionele en attente aanrakingen proberen de zorgverleners de ouders vertrouwen en veiligheid te bieden in de voorbereiding op de geboorte. Relationele continuïteit is niet alleen van waarde is voor zorgrelaties, maar ook voor interprofessionele relaties.

De conclusie van de onderzoekers is dat erkenning en versterking van paradoxale zorgvaardigheden zorgverleners kan helpen om de benodigde competenties te ontwikkelen voor de veranderende eisen van de geboortezorg. De video-reflectieve etnografische methode biedt een innovatieve benadering voor het bestuderen van de dagelijkse zorg. De methode richt zich op informele en impliciete aspecten van de praktijk met een bottom-up benadering, waarin onderzoekers, zorgverleners en ouders samenwerken. Als zorgverleners samen met ouders reflecteren op hun dagelijkse zorgpraktijken vergroten zij hun besef van wat hun communicatie en samenwerking goed maakt en kunnen ze dat bewuster toepassen en uitbreiden.